Rehabilitacja logopedyczna po udarze mózgu
-
Udar mózgu to poważne zaburzenie, które może prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, w tym do zaburzeń mowy, mogących znacząco wpływać na jakość życia pacjenta, utrudniając przede wszystkim codzienną komunikację i funkcjonowanie. Zaburzenia mowy po udarze są częstym objawem, w szczególności jeśli uszkodzenie mózgu dotyczy jego lewej półkuli, która u większości ludzi odpowiada za funkcje językowe. Dlatego tak ważna jest terapia mowy po udarze mózgu.
Rodzaje zaburzeń mowy po udarze mózgu
Zaburzenia mowy spowodowane udarem mogą mieć różny charakter, dlatego też niezbędne jest dopasowanie do indywidualnych potrzeb pacjenta ćwiczenia mowy po udarze. Wyróżnia się dwa podstawowe zaburzenia, jakimi są:
- afazja czyli zaburzenie mowy przejawiające się problemami z samym rozumieniem oraz tworzeniem wypowiedzi. Może obejmować np. trudności w wypowiadaniu słów, nazywaniu przedmiotów, ale także w czytaniu, pisaniu i liczeniu. Afazja występuje u około 21-38% pacjentów w ostrym okresie udaru. Może przybierać różne formy, a mianowicie afazji motorycznej (tzw. afazja Broki), przejawiająca się problemami z wypowiadaniem słów, jednak przy jednocześnie stosunkowo dobrym rozumieniu mowy bądź afazji sensorycznej (tzw. afazje Wernickiego), w której zasadniczym problemem jest rozumienie mowy, przy jednocześnie zachowanej zdolności mówienia, choć wypowiedzi mogą być nieskładne czy wręcz bezsensowne.
- dyzartria czyli trudności w artykulacji, których przyczyną są uszkodzenia aparatu wykonawczego mowy, w tym języka, warg, podniebienia, gardła i krtani. Mowa u osoby doświadczającej dyzartrii staje się niewyraźna, wręcz bełkotliwa, a sam sposób mówienia przez pacjenta jest powolny i nierytmiczny. Dyzartria przy tym nie wpływa na rozumienie, myślenie czy układanie wypowiedzi.
W przypadku osób po udarze mózgu można też mówić o zaburzeniu mowy w postaci apraksji czyli trudności w planowaniu i wykonywaniu ruchów wymaganych do mówienia, mimo sprawności mięśni. Oznacza to, że pacjent wie, co chce powiedzieć, ale ma problem z koordynacją ruchów potrzebnych do wymawiania słów.
Chcesz dowiedzieć się więcej?
Skontaktuj się z nami
Rehabilitacja mowy po udarze mózgu – jak przebiega?
Rehabilitacja mowy po udarze jest kluczowym elementem powrotu do normalnego funkcjonowania pacjenta, do życia społecznego i zawodowego. Proces ten jest jednak długotrwały i wymaga zaangażowania zarówno pacjenta, jak i specjalistów wielu dziedzin (logopedów, neurologów, psychologów) oraz rodziny.
Zatem jak ćwiczyć mowę po udarze? Podstawową metodą rehabilitacji mowy jest terapia logopedyczna po udarze. Przed jej rozpoczęciem, specjalista logopedii ocenia rodzaj i stopień zaburzenia mowy u pacjenta, a następnie opracowuje dla niego indywidualny plan terapii. Odbywające się w ramach tego planu sesje terapeutyczne z logopedą mogą obejmować ćwiczenia artykulacyjne, które są skoncentrowane na poprawie wymawiania dźwięków i słów, obejmujące powtarzanie prostych słów, zdań, a także ćwiczenia oddechowe i rytmiczne, które pomagają w koordynacji mowy, jak również trening komunikacyjny oraz techniki wspomagające poprawę zdolności językowych. Istotnym wsparciem pacjentów w odzyskiwaniu umiejętności komunikacyjnych jest terapia zajęciowa, w ramach której może być prowadzona nauka korzystania z alternatywnych form komunikacji, takich jak gesty, obrazki czy urządzenia wspomagające.
Wsparciem w procesie, jakim jest rehabilitacja logopedyczna po udarze w kontekście komunikacji społecznej są natomiast terapie grupowe oraz korzystanie z grup wsparcia, w ramach których pacjenci mogą ćwiczyć rozmowy z innymi osobami, o podobnych problemach zdrowotnych, co może pozytywnie wpłynąć na ich pewność siebie.
Czasami zaburzenia mowy są związane z problemami poznawczymi, takimi jak pamięć czy koncentracja jako stan w następstwie udaru mózgu. W takim przypadku pomocą w poprawie funkcji poznawczych, pośrednio wpływających na zdolności językowe będzie neuropsychologiczna terapia mowy po udarze.
Chcesz dowiedzieć się więcej?
Skontaktuj się z nami
Działania terapeutyczne u pacjentów z afazją oraz dyzartrią
Rehabilitacja afazji jest procesem złożonym. Terapię afazji można podzielić na dwa zasadnicze okresy – wczesny okres udarowy oraz okres późniejszy. W ramach pierwszego z nich zadaniem terapeuty jest zachęcanie pacjenta do podejmowania prób komunikacji, jak również wywoływanie mowy zautomatyzowanej poprzez liczenie, wymienianie dni tygodnia czy miesiące, a następnie budowanie zdań i poprawa rozumienia prostych poleceń. W późniejszym okresie rehabilitacja mowy po udarze jest kontynuowana w domu, z nastawieniem na ciągłą poprawę funkcji poznawczych, aż w końcu na przywrócenie możliwości komunikacji werbalnej lub zastępczej, jak np. pismo lub symbole.
Natomiast w przypadku dyzartrii, celem terapii jest usprawnienie aparatu artykulacyjnego i oddechowego, poprawa fonacji, akcentu, intonacji i barwy głosu, a także poprawa wyrazistości wypowiedzi. Nauka mowy po udarze prowadzona jest w tym przypadku poprzez naukę prawidłowego oddychania, ćwiczenia koordynacji oddychania i fonacji oraz korygowanie wysokości głosu i napięcia mięśni artykulacyjnych.
Jak długo trwa rehabilitacja mowy po udarze?
Czas trwania rehabilitacji i odzyskanie mowy po udarze zależy od wielu czynników, w tym od stopnia uszkodzenia mózgu, ale także wieku pacjenta, jego motywacji do terapii oraz stopnia wsparcia go przez najbliższych. Jest to niewątpliwie proces długofalowy, a jego najintensywniejszy czas to wczesna faza rehabilitacji, mająca miejsce zazwyczaj w ciągu pierwszych kilku miesięcy po udarze, kiedy mózg jest najbardziej plastyczny i zdolny do regeneracji. W przypadku poważnych zaburzeń mowy rehabilitacja mowy po udarze mózgu może trwać nawet dłużej niż rok, a nawet po zakończeniu udziału w regularnych sesjach logopedycznych pacjenci mogą wymagać kontynuacji ćwiczeń w domu.
Nieocenioną pomocą dla pacjenta w rehabilitacji mowy po udarze jest wsparcie najbliższych. To rodzina bowiem odgrywa kluczową rolę w procesie rehabilitacji, motywując pacjenta do tego, aby wykonywał ćwiczenia logopedyczne po udarze mózgu, a także pomagając mu w codziennych wyzwaniach, tym bardziej, że terapia zaburzeń mowy wymaga cierpliwości, systematyczności i zrozumienia, że jest to proces wymagający czasu, pozwalający na powrót do pełni życia.
